Gió Thuận hay Gió Ngược

Hầu hết người Mỹ đều coi mức độ bất bình đẳng kinh tế hiện tại là một vấn đề: Trên thực tế, trong 30 năm qua, các cuộc thăm dò của Gallup đã thống nhất nhận thấy phần lớn đa số ủng hộ sự phân bố của sự giàu có và thu nhập.

Nhưng có ít sự nhất trí hơn về việc làm thế nào để đạt được mục tiêu đó. Thiên hạ có cần phải có cái cân bằng cũa sân chơi để những người sinh ra trong những hoàn cảnh khiêm tốn có cơ hội tốt hơn không? Hay là thiên hạ có nên cố gắng để thấm nhuần cái tinh thần là phải làm việc mạnh mẽ hơn và xây dựng một nền văn hoá tự lực cánh sinh và tin rằng nếu làm việc cần mẩn thì sẻ luôn thành công? Đôi khi phản tác dụng và, đôi khi, các lập luận cay đắng qua lại của hai phía làm mất đi việc tìm kiếm các giải pháp hay nhất cho sự việc. Một bài báo gần đây của hai nhà tâm lý học Shai Davidai Thomas Gilovich cho thấy một sự xáo trộn trong tâm lý con người làm cho thiên hạ không thể tìm ra phương hướng đi tới cho vấn dề này. Hiểu được điều đó cũng có thể giúp chúng ta tìm ra nền tảng chung để giúp đỡ những người nghèo nhất

Trong các cuộc thảo luận công khai, ông Gilovich minh họa các kết quả nghiên cứu bằng cách đưa ra hai cái so sánh về hai cái chữ “headwind” và “tailwind” sau khi bỏ chúng vô google rồi search các hình ảnh liên quan tới hai chữ này. Thứ nhất, với "headwind" ( Đi ngược gió) , gợi lên nhiều trang phim hoạt hình sống động và hình ảnh. Nhưng nếu tìm kiếm "tailwind" ( Đi xuôi giói), sẽ khó có thể tìm thấy bất kỳ hình ảnh hấp dẫn nào cả. Cái search headwind thì đươc thấy nhiều hình ảnh, cả trong trí tưởng tượng lẫn trong biểu tượng của chúng ta, trong khi cái search tailwind thì như bị bỏ rơi.

Sự không đối xứng này phản ánh một sự thiên vị tâm lý sâu sắc hơn: Người ta thường nhớ những trở ngại mà người ta đã vượt qua nhiều hơn những lợi thế mà người ta đã có. Sự thiên vị này được gắn vào cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Hầu hết thời gian và năng lượng của chúng ta đều hướng tới vượt qua những thách thức ngay trước mắt mình. Headwind cần chú ý, vì phải vượt qua. Tailwinds có thể gợi lên một cảm giác ấm áp và biết ơn tạm thời, nhưng chủ yếu tailwind giúp người ta tập trung ở những nơi khác hơn nơi thách thức cần phải vượt qua.

Ví dụ, họ tìm thấy cả Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa tin rằng các bản đồ bầu cử không được phân bổ cho lợi thế của họ. Các học giả cũng nhận thấy rằng, trong gia đình, người ta có xu hướng nghĩ rằng bố mẹ họ khó khăn hơn họ hàng của họ. Tất nhiên, chúng ta không thực sự biết điều gì đang diễn ra trong tâm trí mọi người, nhưng có vẻ như nhiều người trong chúng ta đã vượt qua những trở ngại mà chúng ta phải đối mặt. Ví dụ như trong nhiều cuốn tự truyện, ngay cả những người may mắn, những gia đình giàu có, yêu thương, hãy nhìn lại cuộc đời và nhớ tất cả những điều đã cản đường họ.

Trong cộng đồng người Việt bên Mỹ thì thấy tị nạn 75 nói họ khổ nhất vì là đợt đầu tiên cái gì cũng không biết, không có và không có người đi trước giúp đở. Ô đi ghe thì nói họ khổ hơn bị VC rượt bắt, hải tặc hiếp, chết trên biển, sống trên đảo đói. Ô đi máy bay thì nói khổ vì bị thằng cha đi trước hành, trâu sau uống nước ngọt không, không có wine hay bia gì cho ngon coi. Ô đi du học thì nói đòng tiền học hết, rồi bị kỳ thị và Trump bắt khi đi làm chui. Phe này thì nói phe kia sướng hơn vì lý do này hay lý do khác, chú trọng vô cái headwind mà không bao giờ nói về cái tailwind mà phe mình được hưỡng tốt hơn phe khác.

Những suy nghĩ tự phát của một người thường  là những thách thức mà cái người đó phải đối mặt chứ không phải những lợi thế mà người đã có. Xu hướng nhận thức này, làm sáng tỏ những bất đồng liên tục về bất bình đẳng và cơ hội ảnh hưởng đến nhiều người trong xã hội Mỹ. 

Khi mình nhìn thấy quá khứ của mình về những cơn gió headwind mà mình đã vượt qua được, thật dễ dàng để xác định sự thất bại của người khác một cách vội và, thiếu kiên nhẫn. Khi những trẻ em nghèo bỏ học trung học, một người than phiền rằng những đứa trẻ này làm biếng không work hard enough, vì người đó có thể nhớ  lại những trở ngại về giáo dục mà họ đã vượt qua trong cuộc đời chính mình lúc họ còn ở tuổi đó, rồi so sánh và kết luận là họ làm được thì ai khác củng phải làm được. 

Người ta thường không đồng ý về nguồn gốc của sự thành công của chúng ta: Những người nhấn mạnh đến việc đẻ bọc điều từ nhà giàu  thì dễ dàng chỉ ra rằng thằng đó hay con đó hay nhờ là con nhà giàu. Tuy nhiên, những người có đặc quyền hay giàu có này có thể nhìn vào cuộc sống và cảm nhận của chính mình và nói, "Tôi cũng đã phải vật lộn dể thành công."

Nói về những nhận thức này dường như không hiệu quả. Chúng ta có thể thử một cách tiếp cận khác. Nghèo đói, thật sự thì, không chỉ là do headwind trở ngại chận đường cản lối, nhưng nó cũng được đặc trưng bởi thiếu tailwind, gió thuận.

Nếu mình hợp sức làm việc để tạo ra nhiều gió thuận tail wind - bằng cách cho trẻ em nghèo nhiều lợi thế hơn - chúng ta có thể giải quyết nhiều vấn đề khó giải quyết khác. 

Study cho thấy rằng ở trường trung học, trẻ em nghèo đang học tồi tệ hơn nhiều so với những người ở các gia đình bình thường. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hầu hết khoảng cách này không tích tụ trong suốt năm học, nhưng vào những tháng hè. Chẳng hạn, ở Baltimore, một nghiên cứu đã cho thấy khoảng cách thành công giữa người nghèo và người nghèo được ghi nhận bởi sự khác biệt về học tập vào mùa hè. Trong những tháng này, trẻ em giàu có được hưởng lợi từ các chương trình summer camp và sách vỡ có đầy đủ xung quanh nhà trong mùa hè, và rộng hơn, từ vô số lợi thế của việc bố mẹ có các nguồn lực, kiến ​​thức và thời gian để engage con cái mình mình vô những chuyện giúp ích cho chúng để mở rộng trí tuệ. Ngay cả cuộc trò chuyện xung quanh bàn ăn tối có thể là một tailwind. 

Việc thu hẹp khoảng cách thành công có thể tạo ra những cơn lốc xoáy cho trẻ em nghèo. Bằng nhiều cách, việc cung cấp xây dựng giáo dục công cộng tốt, tự nó chính là một nguồn tailwind, gió thuận đáng kể.

Mở xa hơn phạm vi giáo dục, cái tạo ra gió thuận tailwind nó áp dụng thích hợp cho tất cả mọi lảnh vực khác khi mà người cấn một cú hích từ sau đẩy tới. Rất nhiều khi chỉ cần một lực đẩy chút xíu mà giải quyết làm cho cuộc sông của một người cần đẫy tơi tốt hơn. 

A rising tide lifts all boats.

Bài này ý từ một bài đọc thấy hay nên viết lại. Nguồn New York Times.